Nhà Tần diệt sáu nước, thống nhất thiên hạ. Tần Vương Chính cho rằng công lao của mình vượt qua Tam Hoàng Ngũ Đế* nên đã lấy chữ “Hoàng” của Tam Hoàng và chữ “Đế” của Ngũ Đế, tự xưng là “Hoàng Đế”. Sau khi thống nhất sáu nước, Tần Thủy Hoàng tiến đánh Hung Nô ở phía bắc, chinh phạt Bách Việt ở phía nam, xây dựng Vạn Lý Trường Thành và đào kênh Linh Cừ, đồng thời cho xây dựng một lăng mộ vĩ đại trên núi núi Ly.

*Tam Hoàng Ngũ Đế:* Đây là cách gọi chung các nhân vật thần thoại và lịch sử. Tam Hoàng chỉ Thiên Hoàng, Địa Hoàng và Nhân Hoàng. Ngũ Đế chỉ Bạch Đế, Thanh Đế, Hoàng Đế, Viêm Đế và Hắc Đế. Cụ thể về Tam Hoàng Ngũ Đế có nhiều cách lý giải khác nhau.

Thời kỳ đỉnh cao, Tần Thủy Hoàng đầy tham vọng và không sợ cái chết. Tuy nhiên, vào những năm cuối đời, tâm trạng của ông đã thay đổi, trở nên vô cùng lo sợ cái chết và một lòng theo đuổi sự trường sinh. Ông đã phái pháp sư Từ Phúc ra biển Đông, tìm kiếm loại thuốc trường sinh bất tử và nguồn suối trẻ mãi không già.

Một đêm thu, tại cung Hàm Dương.

Tần Thủy Hoàng tỉnh giấc sau một cơn ác mộng và không thể ngủ lại. Ông ra lệnh cho cung nhân chuẩn bị xe kiệu, rời khỏi cung ngủ và đến Ty Thiên Giám, trèo lên đài Quan Tinh.

Từ đài quan sát cao trăm trượng, Tần Thủy Hoàng nhìn xuống thành quách dưới chân và những dãy núi, sông xa xa. Ông cúi đầu nhìn đôi bàn tay của mình, đôi bàn tay từng tiêu diệt sáu nước, không biết từ khi nào đã xuất hiện nếp nhăn và không còn mạnh mẽ như thời hoàng kim nữa. Có lẽ ông không còn giữ nổi giang sơn vạn dặm, cũng như không thể nắm chắc quyền lực tối thượng của đế quốc này nữa.

Dưới ánh trăng, vị hoàng đế đã qua thời hoàng kim ấy tóc bạc đầy sương, ánh mắt tràn đầy sự hoảng loạn. Ông ôm mặt, bật khóc nức nở. Cung nhân thấy cảnh đó thì sợ hãi run rẩy, không ai dám thở mạnh.

“Gọi Lý Tư đến đây!” Tần Thủy Hoàng vừa khóc vừa hét lên.

Cung nhân nhận lệnh, vội vàng đi tìm thừa tướng Lý Tư. Khi Lý Tư đến, bậc cửu ngũ chí tôn đã ngừng khóc và cảm xúc cũng đã ổn định lại: “Thần Lý Tư, bái kiến Hoàng đế bệ hạ.” Lý Tư cúi đầu hành lễ.

Tần Thủy Hoàng nhìn lên bầu trời đầy sao, hỏi: “Lý Tư, sống là gì? Chết là gì? Từ Phúc đi mãi không trở về, không có tin tức gì, chẳng lẽ quả nhân cũng sẽ chết sao?”

Lý Tư kinh ngạc, đáp: “Bẩm bệ hạ, Trang Tử từng nói, “Sống và chết đều tồn tại đồng thời.” Việc sinh tử không phải là tuyệt đối. Bệ hạ là chủ nhân của thiên hạ, là tôn quý của vũ trụ, ngài sẽ không bao giờ chết.”

Tần Thủy Hoàng nói: “Quả nhân thật sự sẽ không chết sao?”

Lý Tư đảo mắt, đáp: “Bệ hạ anh minh thần vũ, ngài là chủ của trời đất, ngay cả khi một ngày nào đó ngài về tây, ngài vẫn sẽ là chủ nhân của vũ trụ này. Thậm chí cả quốc gia dưới lòng đất, nơi Hoàng Tuyền cũng sẽ là lãnh thổ của ngài.”

Tần Thủy Hoàng suy nghĩ một lúc rồi nói: “Quốc gia… dưới lòng đất sao? Quân lính của quả nhân đều ở trần thế, làm sao để đánh chiếm quốc gia dưới lòng đất?”

Lý Tư vốn chỉ nói qua loa để an ủi vị bạo quân thường hay thay đổi thất thường này, để tránh bản thân bị trách phạt. Lúc này, ông không thể tìm được lời giải thích hợp lý.

Tần Thủy Hoàng run rẩy nói: “Quả nhân đã diệt sáu nước, giết vô số người, chỉ riêng trận Trường Bình đã chôn sống bốn mươi vạn tù binh nước Triệu. Quả nhân có rất nhiều kẻ thù, hầu hết đều chết trong hận thù, họ đầy oán hận với quả nhân. Liệu họ có đang chờ đợi để trả thù quả nhân dưới lòng đất không? Lý Tư, quả nhân không thể không có quân lính, quả nhân phải ra lệnh cho toàn bộ tinh binh của Đại Tần chôn cùng với quả nhân!”

Nghe đến đây, Lý Tư vội vàng nói: “Hoàn toàn không thể! Bệ hạ, ngài tuyệt đối không thể làm vậy!”

Tần Thủy Hoàng nhìn Lý Tư bằng ánh mắt sắc bén, sấm sét nói: “Lý Tư, ngươi dám chống lại quả nhân sao? Có phải ngươi định hai lòng?”

Mồ hôi Lý Tư túa ra, sợ hãi quỳ xuống, nhưng không dám cãi lại. Có lẽ vì tuổi già, những năm gần đây Tần Thủy Hoàng trở nên nghi ngờ và hoang tưởng, tính tình bạo ngược thất thường. Ông không còn sáng suốt, thông minh và anh minh thần vũ trong các chiến dịch thống nhất sáu nước như khi còn trẻ.

Bất chợt, Lý Tư lóe lên ý tưởng, thưa: “Bệ hạ, không cần phải để tinh binh của Đại Tần chôn cùng ngài, ngài vẫn có thể có hàng nghìn quân lính bảo vệ ngài, chinh phục quốc gia dưới lòng đất.”

Tần Thủy Hoàng nhìn Lý Tư đầy nghi hoặc.

Lý Tư nuốt nước bọt, cẩn trọng nói: “Hãy làm những tượng đất sét với hình dáng binh lính và ngựa, đặt trong lăng mộ dưới lòng đất, như thể là một đội quân hàng nghìn binh mã…”

Tần Thủy Hoàng trầm ngâm: “Tượng đất có linh hồn không?”

Lý Tư run rẩy đáp: “Dù không có linh hồn nhưng chúng vẫn có trái tim trung thành bảo vệ bệ hạ.”

Tần Thủy Hoàng nổi cơn thịnh nộ: “Lý Tư, ngươi đang lừa dối quả nhân sao? Không có linh hồn, làm sao có thể có trái tim? Một đống tượng đất sét sao có thể bảo vệ quả nhân?”

Lý Tư sợ hãi không dám ngẩng đầu, đấu tranh lên tiếng: “Bệ hạ, xin bớt giận! Tục lệ hiến tế người đã bị phế bỏ từ thời Hiến Công*. Khi các vua chết, người ta dùng tượng đất sét thay cho người thật để làm vật tùy táng. Thần nghĩ rằng, người sống rồi cũng sẽ hóa thành cát bụi, kể cả những chiến sĩ dũng mãnh của Đại Tần, cuối cùng cơ thể họ cũng sẽ bị thời gian biến thành một nắm tro tàn. Trong khi đó, tượng đất sét thì không sinh không diệt, ngàn năm sau vẫn giữ nguyên hình dạng. Dùng binh lính thật để tùy táng còn không bằng dùng tượng đất sét để bảo vệ bệ hạ.”

*Hiến Công: Tần Hiến Công (424 TCN – 362 TCN), là quân chủ của nước Tần thời Chiến Quốc. Ông từng lưu vong tại nước Ngụy, sau đó trở về Tần tiếp quản ngôi vị và tiến hành cải cách, trong đó có việc bãi bỏ chôn người sống, dời đô, mở rộng hoạt động thương mại, thiết lập hộ tịch và thúc đẩy chế độ quận huyện. Ông cũng phát động nhiều cuộc chiến tranh để khôi phục vùng đất Hà Tây. Những chính sách của ông đặt nền tảng cho biến pháp của Thương Ưởng.

Lý Tư nói một mạch xong, cứ ngỡ rằng việc mình một lần nữa phản đối việc chôn người sống sẽ khiến Tần Thủy Hoàng tiếp tục nổi trận lôi đình. Nhưng ai ngờ, Tần Thủy Hoàng lại không nổi giận, mà chỉ nhìn vào bầu trời đêm sâu thẳm, trầm ngâm suy nghĩ.

Một lúc lâu sau, Tần Thủy Hoàng mới lên tiếng: “Người có trái tim, nhưng rồi cũng hoá thành tro bụi. Tượng đất thì tồn tại lâu dài, nhưng lại không có tim… Nếu tượng đất có trái tim, thì thật tuyệt vời…”

Lý Tư nghe vậy, rùng mình ớn lạnh.

Đêm sâu, một cơn gió lạnh thổi qua, như tiếng ma khóc.

[Lời tác giả]

Mỗ Quán: “Tượng Đất Sống” là viết về sự tàn nhẫn của việc chôn người sống. Khi đọc tài liệu về nghi thức chôn người sống trong xã hội nô lệ, tôi cảm thấy sự tàn ác và cảm giác ngột ngạt ập đến, thật khó tưởng tượng những người bị chôn sống đã đau khổ và tuyệt vọng đến nhường nào. Cảm giác này thật đau đớn và khó chịu… Ở chương này, Tần Thủy Hoàng bị gán tội ác (trong lăng mộ của ông thực sự có người bị chôn sống, nhưng không rõ có phải ý tưởng của ông hay không, vì ông chết đột ngột trong sự biến tại Sa Khâu). Theo sử ký, Hồ Hợi đã chôn sống phi tần của cha mình cùng với các anh em của ông… Câu chuyện bắt đầu, Ly Nô sắp đến núi Ly để đè nắp quan tài của Tần Thủy Hoàng…